№ 12 (670) за сьнежань 2021 г.
Беларусь - Амэрыка: лёсы землякоў
Кастусь Калоша і Сяргей Карніловіч - беларускія грамадзкія дзеячы ў штаце Агаё
У складзе гэтай сэрыі “Беларусь - Амэрыка: Лёсы землякоў”, якая ўжо пэўны час выходзіць у бюлетэні “Весткі й Паведамленьні””, а спачатку ў газэце “Беларус”, дасюль былі пераважна асобы, што адзначыліся на грамадзкай культурніцкай глебе беларускай грамады ў Амэрыцы. Аднак “за кадрам” засталіся людзі, што зрабілі мажлівымі дасягненьні сваіх суайчыньнікаў, што займаліся працай “штодзённай, шэрай”, якая не прыцянула пасьля шмат увагі дасьледчыкаў-гісторыкаў. Між тым гэтыя дзеячы былі ня менш важныя і значныя. Сярод іх і прадстаўнікі беларускай грамады ў Агаё, у рэгіёне Кліўлэнд-Стронгсвіль, Кастусь Калоша і Сяргей Карніловіч. Яны належаць да пакаленьня паваеннай іміграцыі, што залажыла падваліны беларускага грамадзкага жыцьця і беларускай прысутнасьці ў Амэрыцы, якімі мы карыстаемся па сёнешні дзень.
У штаце Агаё знайшлося двое ахвярных людзей, якія стварылі грамадзкі й рэлігійны асяродак, які спрыяў кансалідацыі сярод беларусаў штату. Кастусь Калоша і Сяргей Карніловіч уклалі перш свае ўласныя грошы ў набыцьцё зямлі ў Стронгсвілі, што ў ваколіцах Кліўлэнду, і затым здолелі разбудаваць грамадзкую працу сярод мясцовых беларусаў і стварылі Беларускі Грамадзкі Цэнтар “Полацак”, што працягвае сваю дзейнасьць і сёньня.
Кастусь Калоша нарадзіўся ў 1924 годзе, у вёсцы Нагорная Баранавіцкага раёну. У 1944 годзе скончыў Баранавіцкую гандлёвую школу, і ўлетку таго ж году выехаў на эміграцыю. Пасьля вайны быў у ДП-лягерох ў Рэгенсбургу і Розэнгайме, Нямеччына. Займаўся рэгістрацыяй ДП, выдаваў дакумэнты. Зарганізаваў аркестар пры лягеры. Вучыўся ў Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Міхельсдорфе й Віндышбэргердорфе. У 1950 годзе прыехаў у Злучаныя Штаты, скончыў інжынэрны курс на ўнівэрсытэце штату Мічыган у Лэнсынгу, пасьля атабарыўся ў Кліўлэндзе (Агаё). Калоша быў сябрам Беларускага Студэнцкага Таварыства, пазьней Беларуска-Амэрыканскага Таварыства (БААТ), а таксама заснавальнікам друкарскай выдавецкай суполкі “Пагоня”, дзе друкавалі падручнікі для дзяцей, дапаможныя матэрыялы. Разам з Карніловічам быў фундатарам і адным з заснавальнікаў Грамадзка-культурнага цэнтру “Полацак”. Таксама К. Калоша быў стваральнікам архіву беларусаў Кліўлэнда, арганізатарам беларускіх выставаў. Кастусь Калоша браў актыўны ўдзел у беларускім рэлігійным жыцьці, быў рэгентам царкоўнага хору пры царкве Маці Божае Жыровіцкае, удзельнікам хору “Васілёк”. У грамадзкай дзейнасьці адзначыўся дзейным ініцыятыўным сябрам БАЗА і Рады БНР. Шмат разоў ён прыяжджаў у Беларусь з грузам дапамогі ахвярам Чарнобыля, а таксама дапамогі сэмінарыстам у Жыровічах. З хорам “Васілёк” Кастусь Калоша выступаў у Менску ды іншых гарадах Беларусі. Памёр у 2004 годзе, па тэстамэнце ён пахаваны на сваёй радзіме.
Сяргей Карніловіч нарадзіўся ў 1929 годзе ў вёсцы Таргуны Докшыцкага раёну цяпер Віцебскай вобласьці. Падчас вайны, у 1943 годзе, быў вывезены на прымусовую працу ў Нямеччыну. Пасьля вайны быў у ДП-лягеры ў Рэгенсбургу, вучыўся ў Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы, браў удзел у скаўтынгу. У 1949 годзе перабраўся ў ЗША ў Кліўлэнд. Працаваў у малочнай індустрыі, перавозіў малако. Быў сябрам і таксама старшынём Згуртаваньня Беларускай Моладзі Кліўлэндзкага аддзелу Беларуска-Амэрыканскага Задзіночаньня. Стаў адным з ініцыятараў стварэньня прыходу Божай Маці Жыровіцкай Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы (БАПЦ) у Кліўлэньдзе ў 1951 годзе, і доўгі час быў старшынём Парафіяльнай рады. Разам з К. Калошам быў ініцыятарам і фундатарам стварэньня беларускага Грамадска-культурнага цэнтру “Полацак” і стаў ягоным кіраўніком. Пазьней зрабіўся актыўным дзеячам дабрачыннага Камітэту па аказаньні дапамогі ахвярам Чарнобыля ў Беларусі пры парафіі БАПЦ у Кліўлэньдзе. Браў удзел у працы Першага Кангрэсу Беларусаў Сьвету ў Менску ў ліпені 1993 году. Памёр у кастрычніку 1993 году.
Па словах Вітаўта Кіпеля, Кастусь Калоша і Сяргей Карніловіч былі ахвярнымі нацыянальнымі актывістамі, што шчодра ахвяравалі на розныя беларускія грамадзкія і выдавецкія праекты, а ў часы калі Беларусь была для іх закрытая, езьдзілі дапамагаць у грамадзкіх справах беларусам Беласточчыны. Абодва пакінулі значны сьлед у гісторыі беларускай грамады ў Амэрыцы.
Віталь ЗАЙКА