АПОШНІЯ ПАДЗЕІ 

Прэзэнтацыя альманаха "Беларус" за 2024 год

      У суботу, 12 кастрычніка 2024 го­ду, у грамадзкай залі пры Сабо­ры Сьв. Кірылы Тураўскага ў Брук­ліне адбылася прэзэнтацыя літаратурнага альманаха беларускіх пісьменьнікаў за­межжа “Бе­ларус” за 2024 год. На стале ў залі былі раскладзеныя ўсе 18 выпус­каў вы­дань­ня, што выйшлі з 2007 году.

      Старшыня Згуртаваньня “Пагоня” сп. Віталь Зайка адкрыў імпрэзу, падзя­каваўшы ўсім, хто прыйшоў падзяліць радасьць выхаду выданьня, якое публі­куе творы аўтараў, якія пішуць па-бе­ла­руску і жывуць па-за межамі Беларусі. Затым ён перадаў слова паэту і барду сп. Сяржуку Сокалаву-Воюшу, які пагадзіўся быць вядоўцам імпрэзы.

      Ён прывітаў прысут­ных і таксама падкрэсьліў важнасьць альманаха як пляцоўкі для творчых сілаў, што яднае пісьменьнікаў-беларусаў, якія жывуць у замежжы. Першым ён папрасіў выказац­ца рэдактара альманаху, што зьяўляецца таксама заснавальнікам, арганізатарм і рухаючай сілай праекту, сп. Марата Кла­коцкага. Ён коратка нагадаў гісто­рыю пра­екту, адзначыўшы, што цяпе­рашні вы­пуск стаў рэкордным па колькасьці аўта­раў – 32 чалавекі зь 10 краінаў.

      Сп. Сяржук Сокалаў-Воюш спыніў­ся на першым з прысутных сёньня ў залі аўтараў альманаху, ім (па альфабэце) стаў сп. Віталь Зайка. Вядучы ко­рат­ка ахарактырызаваў прадстаўле­ны аўтарам твор, задаў аўтару пару пытань­няў па ўжываньні некаторых назваў, якія былі выкарыстаныя ў творы. Затым аўтар распавёў пра сваё апавяданьне “Аб­дзі­раловіч і сын”, у якім паспрабаваў асэн­саваць наступствы падзеяў на­род­нага ўздыму ў Беларусі 2020 году і таксама ды­лемы, выбару, што паўстаў перад бе­ларускімі актывістамі ў замежжы, калі ўлады РБ пачалі ціск на іх свая­коў, каб загамаваць дзейнасьць бела­рускіх на­цы­янальных арганізацыяў.

      Затым была чарга выступу спракты­кава­най аўтаркі сп-ні Тацяны Замі­роў­скай, ужо віднай і запатрабаванай пісь­меньніцы. Вядоўца прадставіў яе і за­пы­таў пра некаторыя рэчы, што закранулі яго пры чытаньні твору аўтаркі, досыць складанага па форме і намеры ўзьдзе­яньня і арыгінальнага па кампазыцыі. За­тым выступіла сама аўтар­ка. Яна падзя­кавала рэдактару за ягоную дзейнасьць і пачала выступ аповедам пра сваё папя­рэдняе апавяданьне ў альмана­ху. Пэўны час таму яна мела аўтарскі блёк, нічога не пісалася, але  прапанова напісаць для “Беларуса” дапамагла да­ра­біць апавя­даньне пад назвай  “Менавіта тое, чым падаецца”. Яно прыцягнула ўва­гу чыта­чоў, і цяпер яна піша па яму сцэнар. Рэ­жысэрка Дар’я Жук зацікавілася зьняць па ім паўнамэтражны фільм.

      Новае апавяданьне пабудаванае на выкарыстаньні ўласнага досьведу з клі­ент-сэрвісам і зь лёсам сваго дзеда. “Зь непрацуючым кліент-сэрвсам, напэўна, сутыкаліся ўсе, і вось узьнікла ідэя ска­рыстаць форму камунікацыі з такім сэр­вісам для скампанаваньня ў адно цэлае сюжэтных тэмаў пра сабаку, штуцын і лёс майго дзеда. І ў выніку атрымліваецца, што мы – нашчадкі выжыўшых. Мы, ня дзеці-ўнукі-праўнукі герояў, супэрмэ­наў, і няварта чакаць ад нас подзьвігаў, гераізму, а таксама імпэрскасьці, выка­наньня нейкай місіі. Ад першай асабы напісаць не выпадала, таму аблямавала ўсё ў тэкст, дзе кабета-прафэсар набыла сабаку-робата для каталягаваньня біблі­ятэкі нябожчыка-мужа. Сабака пачаў працаваць, але пасьля стаў рабіць дзіў­ныя рэчы, а кабета падумала, што ён са­псаваўся, і напісала ў кліент-сэрвіс пра рэмонт і затым стала проста распавядаць у мэсыджах сваё жыцьцё”. Аўтарка спы­нілася на лёсе яе дзеда, які стаў прад­ме­там розду­маў і тэмаю апавяданьня. І як падсума­ваньне, праходзіць ідэя, што бе­ларусы не хацелі рабіцца героямі, не ха­целі вая­ваць, абараняць, помсьціць. Яны проста хацелі жыць, і ў гэтым няма нічо­га ге­ра­ічнага, але і сорамнага таксама.

      Наступным аўтарам-выступоўцам быў сп. Алесь Пазьняк, журналіст і ві­дэа-блёгер. Вядучы прадставіў яго сло­вамі: “Хто сёньня піша пра каліноўцаў, пра тое, як людзі са зброяй у руках зма­гаюцца ва Ўкраіне за Беларусь? Цяпер маем такія тэксты, дзякуючы Алесю”. Вядучы таксама адзначыў, што апавя­даньні Алеся падобныя па стылі, падыхо­дзе на позьняга Васіля Быкава. “Можа гэта тлумачыцца тым, што абодва пахо­дзяць зь Віцебшчыны?” Затым сп. Пазь­няк распавёў пра свой шлях да бела­руш­чыны. «Урокі беларускай мовы нічога не рабілі для прывабнасьці беларускага, хутчэй наадварот, адштурхоўвалі. І вось для мяне заўсёды было цікава, як людзі прыйшлі да беларушчыны, як яны сталі ваярамі за ідэю сапраўднай незалеж­насьці Беларусі, і за Ўкраіну. Мае тэкс­ты, прыпавесьці – гэта рэфлексія аднос­на падзеяў ва Ўкраіне, я быў там у кра­савіку 2022 году, калі пачалася вайна. Быкаў для мяне безумоўна важны аўтар, поруч з Караткевічам, як клясык але і як пісьменьнік, чые творы ўразілі, змусілі задумацца, аналізаваць. Калі прачытаў першую ягоную кнігу, гэта быў зборнік апавяданьняў, уразіў зьмест, сюжэты і нават цяпер усё памятаю з прачытанага тады. Цяпер мы жывем у “клікавы” час, спажываная інфармацый­ная прадукцыя больш візуальная, ня тэкставая. І для такога часу падыходзіць прыпавесьць, як пэўная думка, укладзеная ў кароткі тэкст. У гэтай сувязі трэба сказаць, як добра, што існуе такое папяровае выдань­не як “Беларус”, гэта проста падарунак. Па словах Зянона Пазьняка, адзін клік кампутарнай мышкай, брак электрыч­нась­ці і г. д. можа зьнішчыць цэлыя бібліятэкі электронных тэкстаў. А вось паспрабуй зьнішчыць папяровыя кнігі, што разы­шліся па сьвеце і ёсьць рэалінымі, а не віртуальнымі аб’ектамі. Думаю, што чы­таньне – гэта змаганьне, супрацьстаянь­не, свой унёсак на карысьць адраджэнь­ня і перамогі. Дык давайце чытаць! Чы­таць і падтрымліваць сваіх аўтараў, свае выданьні, такія, як альманах.»

      Чарговы прысутны аўтар і прамоўца быў сп. Віктар Едзіновіч. Ён цікавіцца гісторыяй, у прыватнасьці, Другой су­сьветнай вайны. Прычым засяродж­ва­ец­ца не на традыцыйным для беларускіх аўтараў “савецкім” або “партызанскім” баку, але на баку нямецкага войска, по­глядзе “з іншага берагу”. Пра цяпераш­ні, зьмешчаны ў альманаху твор, ён ска­заў: “Я пісаў пра танкістаў, цяпер выра­шыў напісаць пра лётчыкаў з часоў Дру­гой сусьветнай вайны. Атрымаліся пры­годы ня толькі цікавыя, але і нетыповыя для таго, што мы звычайна ведаем пра тую вайну. Такі цікавы момант ёсьць – вайна магла скончыцца паразай Нямеч­чыны яшчэ ў 1941 годзе. Справа ў тым, што большасьць нафты, зь якой выраб­лялася паліва для нямецкай тэхнікі, зда­бывалася ў Румыніі, на радовішчах Пла­ешты. І каб савецкія бамбавікі замест налётаў на Бэрлін, што былі скамплі­ка­ваныя і неэфэктоўныя, накіравалі сілы на зьнішчэньне Плаештаў, канец вайны і перамога прыйшлі б значна раней”.

      Сп. Сокалаў-Воюш прадставіў на­ступ­ную аўтарку альманаху – Настась­сю Харкевіч, па словах вядучага – “пра­даў­жальніца традыцыяў Уладзімера Ка­рат­кевіча”. “Пачатак фантастычны, плюс – яна ўмее пісаць! І, канешне, ці­кава, што згаданы першы каменны замак у Бела­ру­сі – замак Сапегаў на выспе.” Сп-ня Хар­кевіч распавяла, як яе твор зьявіўся ў апошнім выпуску альманаха “Беларус”. “Была такая нейкая цёмная смуга, нялёг­кія часы, кепскі настрой, і вось бацькі, зь якімі рэгулярна камуні­кую, і кажуць мне – а ты пішы! І тут не­ўзабаве пачула на беларускім пікніку ў Сэнтрал-Парку ад сп. Віталя Зайкі, што існуе альманах, куды можна дасы­лаць тэксты па-бела­руску, і я падумала – а што, калі я са­праўды вазьму і напішу. І вось так яно і адбылося. Пачатак апа­вя­даньня “Выспа Н” аб продажы на танна замку на выспе Здань і пра дзяў­чыну Фію, якая ня лю­біла сучаснасьць і за­цікавілася аб’явай аб продажы й вы­ра­шыла паглядзець на той замак.” На­стасься сказала, што яна сапраўды яшчэ ня ведае, што будзе ў апавя­даньні далей. Затым сп. Сокалаў-Воюш чытаў некаторыя ўрыўкі з апавяданьня, дзе гаворыцца пра нацыянальны характар беларусаў. 

      Сталая аўтарка альманаху сп-ня Ва­лянціна Якімовіч выступіла таксама і ў абліччы мастачкі, прадставіўшы партрэт свайго блізкага сяб­ра, мастака і героя бе­ларускага Адра­джэньня Алеся Пушкіна, напісаны яшчэ пры ягоным жыцьці. На­друкаваныя сёлета яе ўспаміны, пры­сьвечаныя памяці Алеся Пушкіна, які загінуў у зьняволеньні, засуджаны злачынным рэжымам. Валянціна закра­нула гісторыю свайго знаёмства з Але­сем у часы Беларускага Адраджэньня канца 1980-х гадоў, калі студэнт, а па­сьля вы­пускнік мастацкай вучэльні й інстытуту далучыўся да бела­рускага на­цыяналь­на­га руху, браў удзел у “Тала­цэ” і Аб’ед­наньні беларускіх ма­ладзёвых суполак. Затым аўтарка рас­па­вядала пра разь­віцьцё іх адносінаў і некаторыя ціка­выя падзеі таго часу. “А што было далей вы самыя прачытаеце ў альманаху”.

      Як заўсёды, сп-ня Якімовіч апаноў­вала прысутных сілай сваёй ня­ўрым­сьлі­вай, жыцьцясьцьвярджаючай асабіс­тась­ці. Нездарма яе клічуць супэр-зор­кай беларускай дыяспары. Сп. Сокалаў-Воюш падсумаваў выступ Валянціны Якімовіч: “У каго дэпрэсія і благі на­строй – чытайце Валю!”

      Сп. Адрусь Храпавіцкі, паэт і рас­пра­цоўшчык у галіне штучнага інтэлек­ту (штуцыну), дэбютуе сёлета ў альма­наху. Сп. Сяржук Сокалаў-Воюш адзна­чыў, што вершы Андруся нагадваюць, што мы, беларусы, у плыні эўрапэйскай тра­дыцыі, і што беларусы зоймуць Алімп. Андрусь коратка распавёў пра ся­бе і за­тым пра нізку вершаў, якую пад­рых­та­ваў на асабістым досьведзе жыць­ця ў Нью-Ёрку і кантактаў з ягонымі жы­ха­рамі. Затым ён прачытаў свае вер­шы – сапраўды вельмі ўдалыя і пры­шпільныя, якія адразу знаходзяць водгук у кож­на­га, хто тут жыве. Як не ацаніць, скажам, такі радок: “Мяне пакусаў вялікі зялёны яблык – пайду ўкушу ў адказ”. Затым Андрусь выказаў ідэю – каб мы, жыхары розных частак Нью-Ёрку, кожны добра ведаючы свой раён, арганізаваліся і ра­білі разам туры, дзе кожны “гаспадар” раскажа і пакажа астатнім найлепшыя цікавосткі свайго раёну. А пасьля можна разам пасядзець за кавай або чым мац­нейшым. Сп-ня Сурмач дадала, што можна было зрабіць туры па беларускіх мясьцінах горада, у тым ліку апісаных у яе кнізе “Беларускі Нью-Ёрк”.

      Сп. Сяржук Сокалаў-Воюш распа­вёў пра сваю творчасьць і тэксты, зьмеш­чаныя ў альманаху ў сэрыі “Грак”, пра­цяг якіх яшчэ будзе. Ён прачытаў не­каль­кі сваіх вершаў, і прарочымі гучалі такія радкі: “Ня плач па мове – пішы на ёй, стварай! Ня плач па Беларусі – будзь ёю, будзь!” Сп-ня Заміроўская спы­тала, ці будзе некалі выдадзеная асобная кніга пра “Грака”, урыўкі зь якой дру­куецца з працягам вось ужо ў пяці нумарах альма­наху. На гэта Сяржук адка­заў, што яго найперш цікавіць напісаць, а ўжо публі­кацыя тэксту ідзе наступным пры­яры­тэ­там, і калі хто захоча выдаць, дык калі ласка. Сп-ня Якімовіч дадала свае апініі пра Сяржука Сокалава-Воюша і ягоную паэзію і сказала, што яе сын Рус­лан ставіць яго ў адзін шэ­раг з Ана­толем Сысом і клясыкамі бе­ларускай па­эзіі Ку­палам, Коласам. І за­вершыла такі­мі словамі: “Трэба, каб ты друкаваў свае тэксты!”

      Тацяна Заміроўская, зьвярнуўшыся да Марата Клакоцкага, сказала: “Трэба не­­залежнае беларускае выдавецтва ў Нью-Ёрку. Марат, рабіце выдавецтва!” Ма­рат адказаў: “Выдавецтва ўжо фактычна іс­нуе, але яно складаецца толькі з аднаго чалавека. Трэба далучацца, прапаноў­ваць дапамогу, сродкі, каб зрабіць выдавецтва актуальным”. Сп-ня Сурмач прапанава­ла даваць тэксты на сайт газэты “Бела­рус”, бо, як кажуць, калі ты не публі­ку­ешся і пра цябе ня пішуць, значыць – цябе няма. Яна падзякавала сп. Клакоц­каму за ахвярную працу па выданьні аль­манаху і Сяржуку Сокалаву-Воюшу за выдатна праведзеную імпрэзу. Сп-ня Ганна Шарко паднесла рэдактару альма­наху торцік і павіншавала з 18-й гадавінай “Беларуса” і выка­зала пажаданьне, каб ён працягваў выходзіць надалей.

      Сп. Марат Клакоцкі падзякаваў усім за добрыя словы, а Сяржуку Сокалаву-Воюшу за вядзеньне імпрэзы. Затым ён абвесьціў, што напрыканцы году спыняе выхад бюлетэнь Згуртаваньня “Пагоня” “Весткі й Паведамленьні”, выданьнем якога ён таксама займаўся. Ён заклікаў усіх, хто піша па-беларуску дасылаць тэксты ў наступны выпуск альманаха, апошні тэрмін – 31 траўня 2025 году. Была таксама выказаная падзяка царкоў­най радзе Сабору за прадстаўленую для імрэзы грамадзкую залю.

      Затым імпрэза перайшла ў неафі­цый­ны фармат, прысутныя мелі нагоду пазнаёміцца з аўтарамі, працягнуць раз­мовы аб літаратуры й іншых важных рэ­чах пры віне, каве і пачастунках. Пры­сутныя зрабілі агульны фатаздымак на памяць аб прэзэнтацыі.

Віталь ЗАЙКА