АПОШНІЯ ПАДЗЕІ 

Прэзэнтацыя альманаха "Беларус" за 2023 год
 

      У няделю, 10 сьнежня 2023 году, адбылася прэзэнтацыя 17-га вы­пуску літаратурнага альманаху беларускіх пісьменьнікаў замежжа “Бе­ларус”. Імпрэза праходзіла ў грамадзкай залі Сабору Сьв. Кірылы Тураўскага ў Брукліне. Напачатку з уступным словам выступіў старшыня Згуртаваньня “Паго­ня” сп. Віталь Зайка. Ён адзначыў, што альманах выходзіць ужо 16 год, з 2007 г., і зьяўляецца адзіным выданьнем, што публікуе творы людзей, якія пішуць па-беларуску і жывуць па-за межамі Бела­русі. “Аўтары патрэбныя альманаху так жа, як і чытачы. Таму пашырайце ін­фар­мацыю пра нашае выданьне. Пад адной вокладкай сабраныя аўтары розных ўзроўняў, з розным досьведам, але ідэя ў тым, каб кожны меў магчымасьць аддаць свой твор на суд чытачоў, і каб гэта па­шырала беларускую прысутнасьць, каб беларускага слова было болей. І гэта, бадай, першая задача альманаху, а не, скажам, дбаньне пра нейкія вялікія да­сягненьні ў сэнсе літаратурным і мастац­кім, хоць гэта таксама важна”.

​​​​​​​      Затым перад прысутнымі выступіў рэдактар альманаху “Беларус” і колішні рэдактар газэты “Беларус” сп. Марат Клакоцкі. Ён прывітаў прысутных і па­віншаваў з выхадам нумару, бо гэта на­шае агульнае сьвята. “Ужо традыцыйна склалася, што кожны год у лістападзе-сьнежні адбываюцца прэзэнтацыі новага выпуску “Беларуса”, шмат людзей веда­юць і чакаюць на яе. Выданьне нашае некамэрцыйнае, прыбыткаў не прыносіць і выдаецца за ахвяраваньні фунда­тараў і чытачоў”. Затым сп. Клакоцкі ад­казаў на пытаньні прысутных. Ён адзна­чыў, што сёлетні выпуск, 27 аўтараў на 445 старонках, ёсьць адным з самых аб’ёмістых нумароў. З увагі на тое, што апошім часам зь Беларусі масава выеха­ла значная колькасьць людзей, і сярод іх шмат людзей пішучых, тым ня менш у альманах пакуль ніхто не зьвяртаўся. Канешне, шмат каму не да літаратурнай творчасьці ў першыя гады жыцьця на чу­жыне. Калі раней у Беларусі было больш магчымасьцяў друкавацца па-беларуску, цяпер яны значна звузіліся, і, можа, бу­дзе варта зрабіць асобнае выданьне, дру­гі альманах, для друку тых, хто жыве ў Беларусі й піша па-беларуску. Але гэта ўжо будзе задача для некага іншага.

      Затым сп. Віталь Зайка сказаў, што ён хацеў бы пагаварыць пра ўсіх аўтараў і творы сёлетняга выпуску, і калі хто з аўтараў прысутны, ён папросіць іх рас­павесьці пра сябе і сваю творчасць.

      Пасьля размова дайшла да сп. Віктара Едзіновіча прысутнага ў залі. Ён сказаў, што апублікаваў некалькі сваіх апавяданьняў, але яшчэ ня чуў ні ад кога ніякай апініі пра свае творы, а вельмі цікава было б пачуць. Тады ён закрануў апавяданьне пра вайну ва Ўкраіне і сваё фантастычнае апавяданьне пра касьміч­ны палёт, што выйшлі ў сёлетнім нума­ры. Сп. Едзіновіч заўважыў, што ён хіба адзіны, хто публікуе ў альманаху наву­кова-фантастычныя аповеды.

      Затым пра сябе і сваю творчасьць распавёў сам вядучы, сп. В. Зайка. Ён пагадзіўся са сп. В. Едзіновічам у тым, што кожнаму аўтару важная зваротная сувязь і нейкае сьведчаньне таго, што яго­ныя творы трапляюць да чытачоў. Прамоўца распавёў пра свой эсэй пад назваю “Мае 60-я”, пра патрэбы данесь­ці свой досьвед і падзяліцца сваімі ўспамінамі. Затым аўтар прачытаў невялічкі ўрывак са сваго твору пра супраць­ста­яньне сіле расейскасьці праз дывэрсі­фі­кацыю і большую ўвагу да моваў і куль­тураў нашых суседзяў, і словы пра тое, што “беларуская справа як малітва – пачуе Бог ці не, а бярэш і робіш далей”.

      Потым слова было перададзена сп-ні Тацяне Заміроўскай. Яна ўжо досыць прызнаная й дасьведчаная аўтарка, але да нядаўняга часу рэалізоўвала свой па­тэнцыял пераважна па-расейску. Пры­емна, што ўжо другі яе твор па-бела­рус­ку выходзіць менавіта ў альманаху “”Бе­ларус”. Аўтарка распавяла перадгісто­рыю свайго апавяданьня, пра настальгіч­ную тэлепартацыю, што падштурхнула яе да напісаньня ня столькі sci fi як horror, бо ў Беларусі цяпер кругом мена­віта horror. Распавяла яна таксама пра зьбіраньне сноў беларусаў, як у снах бе­ларускія жанчыны забіваюць Лукашэн­ку, пра калектыўную траўму і адмыслова эмігранцкія сны. Гэта ў яе асабіста зда­ралася: “Сьню, што прачнулася ў Бела­русі, а няма візы, і як цяпер вярнуцца ў Штаты.” Наагул, калі сьніш, што трапіў на радзіму – дык замест шчасьця, што было б натуральна адчуваць, чалавек адчувае жах, рыдае і думае, як вярнуцца дадому, у Амэрыку”. Тацяна згадала пра прывідную настальгію, калі месцы ў Амэрыцы нагадваюць беларускія краяві­ды, знаёмыя мясьціны на Бацькаўшчы­не. Так, балота ў Флёрыдзе нагадвае ты­повае беларускае балота, а Марын Парк у Брукліне – мясьціну недзе ў Серабран­цы ці Лошыцы. У яе апавяданьні героі праз тэлепартацыю, вынайдзеную лука­шысцкімі вучонымі, трапілі ў Ратамку, дзе праз тэлеперадачу даведаліся пра гэ­тае вынаходніцтва. Па словах прапа­ган­дыста Азаронка, адбываецца тэлепарта­цыя “беглых”, калі тыя бачаць нешта сваё, роднае ў замежных краявідах, і за­тым апынаюцца ў Беларусі, дзе іх зна­хо­дзіць “справядлівая кара”. Але потым паўстала творчая задача – разабрацца, як жа героі апавяданьня будуць рата­вац­ца. Некаторыя, прачытаўшыя апавя­даньне, наракалі, нашто трэба было згад­ваць Азаронкава непаважанае імя. Таця­на кажа, што і ён згадваў яе, і вось цяпер яна вяртае “прыемнасьць”. Выступоўца дадала, што апавяданьнем заці­кавілася рэжысэрка Даша Жук, з тым каб ска­рыстаць яго як сцэнар для фільму.

      Наступным выступіў сп. Алесь Пазь­няк і распавёў, як быў арыштаваны ў жніўні 2020 году, як сядзеў у нязносных умовах у камэры-стакане, як аднаму хлопцу з дрэдамі амон зрэзаў нажом дрэд разам са скураю, амаль як індзейцы зды­малі скаль­пы. Наагул, падзеі 2020 году яшчэ мусяць быць ацэненыя гісторыяй, гэта тое, праз што прайшлі й працяг­ва­юць праходзіць нашыя людзі. Большасьць сустрэтых ім на Акрэсьціна – гэта выпад­ковыя людзі, якія тра­піліся пад руку рэ­прэсіўнаму апарату. Апавяданьне “Чара цярпеньня”, прадстаўленае ў альманаху, – развага пра тое, колькі тая чара яшчэ будзе напаўняцца, і колькі людзі будуць трываць, і калі яна перапоўніцца.

      Потым чарга для выступу дайшла да аўтара сп. Аляксандра Хацкевіча. Ён па­прасіў прабачэньня, што недаска­нала ва­лодае мовай, і прачытаў верш “Людзі на балоце – бы збаны на пло­це…” Затым ён распавёў пра сваю п’есу “Чорная птуш­ка” і падкрэсьліў, што ён за тое, каб па­шыраць сьвет культуры ў літаратуры, у музыцы і кожнай іншай сфэры. Кніга А. Хацкевіча “Замак на ўзгорку” была на­мінаваная на прэмію Ежы Гедройця, і яна няблага прынятая чытацкай аўдыто­рыяй. Сп-ня Ганна Шарко спытала, ці аль­­манах спрычыніўся да ягонага пось­пе­ху. Сп. Хацкевіч сказаў, што роля аль­мана­ху была вельмі вялікая, бо калі па­бачыў свой твор надрукаваным у ім, то гэта на­тхніла, дало сілы на далейшую працу.

      І ў канцы прэзэнтацыі выступіла сп-ня Валянціна Якімовіч. У чорнай сукен­цы зь белай аплікацыяй яна выглядала дужа эфэктна, і пры гэтым прадэман­стра­вала немалыя артыстычныя здоль­насьці. Яна распавяла, што грала ў тэа­тральных пастаноўках. Згадала пра гады сваёй маладосьці, апісаныя сёлета ва ўспамінах “Самота”, пра мужоў і афры­канца Агюстэна. Згадала, што ад трох год яна хацела кахаць і быць каханай. Што стала пісьменьніцай – дзякуючы Ма­рату Клакоцкаму. Распавяла пра свой жыцьцёвы шлях, пра Беларускае Адра­джэньне 1980-х гадоў, пра мастакоў і па­этаў Міколу Купаву, Анатоля Сыса, Алеся Марачкіна, Алеся Пушкіна, пра арганізацыі моладзі “Майстэрня”, “Та­лака”, “Тутэйшыя”. На яе думку па­спрыяў Адраджэньню ў тыя часы най­перш наш беларускі фаль­клёр, абрада­васьць, Купальле.

      Напрыканцы імпрэзы сп-ня Ганна Шарко паднесла сп. Марату Клакоц­ка­му торт і падзякавала за ягоную пра­цу, пажадала імпэту і натхненьня да да­лей­шай выдавец­кай справы.

      Затым выступілі сп-ня Ганна Сурмач і адзначыла, што звычайна няма браку добрых ідэяў, але з іх рэалізацыяй часта паўстаюць праблемы. А вось сп. Кла­коц­кі якраз па­казвае нам прыклад адданасьці справе й ахвяр­нась­ці.

      Затым адбылася неафіцыйная част­ка з пачастункамі й віном, падчас якой прысутныя мелі магчымасьць набыць альманах “Беларус” і пагутарыць з аўта­рамі, узяць аўтограф. Прысутныя мелі таксама нагоду агледзець тут жа ў залі выставу выцінанак мастачкі Вольгі Ба­бу­рынай-Палуніцы, якую падрыхтаваў сп. Гэнік Лойка.

Віталь ЗАЙКА