Беларуская легенда
   

      Цуд на Каляды ўсё ж такі адбыўся! Рыхтуючы перавыданьне кнігі “Дудары Глыбоцкага краю” корпаўся ў старых газэтах і натрапіў на неймаверна цудоўную легенду, якая на адной кароткай старонцы тэксту зьмястоўна, лірычна і прыгожа апавядае, як нараджэньне Божага Дзіцятка зьлілося з нараджэньнем беларускага народу. Тэкст быў на­друкаваны ў калядным нумары віленскай газэты “Родны край” 5 студзеня 1934 году. Газэта “Родны край” выходзіла ад 1 студзеня 1933 г. да 29 лістапада 1936 г. – была заходнебеларускай газэтай, органам Таварыства Беларускай Асьветы. Мела асьветніцкі кірунак, адстойвала правы беларусаў у Польшчы. Друкавала гістарычныя матэрыялы. Выдадзена 104 нумары, пасьля чаго выданьне было забаронена польскай пракуратурай. Тэкст легенды падпісаны ініцыяламі М.Ш. – псэўданім Міхася Шчаснага, аднаго з рэдактараў газэты, выхавацеля ў Віленскай беларускай гімназіі, пазьней настаўніка школы ў Тургелях, на пачатку вайны сасланага немцамі на прымусовую работу ў Нямеччыну. Далейшы лёс аўтара мне пакуль невядомы. Так прыгожа пра беларускую дуду ў прозе пісаў толькі ў сваім апавяданьні-перасказе “Дудар” Вацлаў Ластоўскі. Хай гэты цудоўны тэкст вернецца да нас у форме вось такога сымбалічнага каляднага цуду-віншаваньня.

Віталь ВОРАНАЎ

      Калі на небе заясьнела магутным і асьляпляю­чым блескам Віфліем­ская зорка, якая сваім зьяў­лень­­нем кранула не адзін народ, яе сьвят­ло да­ляцела і да бедных сяліб – Крывіча, Дрыгвіча і Радзі­міча. Пер­шы зь іх ніш­чыў лясы пад ворную зямлю на абшарах будучага Полацкага княства; другі – па­ляваў з якойсьці першабытнай дзідай на розную зьвя­рыну, якую давала паўсон­нае Палесьсе; а трэці – ця­гаўся па разь­леглых смаленскіх раўнінах. Калі заясь­нела яр­кая і прыгожая зорка, штось кра­нула іх струны паганскай ду­шы. За­ціка­віла іх гэта нязвычайнае зьявішча. Мала здольныя да да­лёкіх пада­рож­жаў, як і іх патомкі, аднак пастанавілі вы­пра­віц­ца ў сьвет, каб чаго даведацца ад людзей. А наўсякі вы­падак, каб і сябе не асьмяяць і сваім хатам не зрабіць падрыву, узялі з сабой такія-сякія падаркі. Крывіч за­пхнуў за пазуху не­калькі локцяў най­ця­нейшага палатна і рознакаляровы пояс; Дрыгвіч – напоўніў жбанок залацістым мёдам, якога хапала ў лясных борцях; пад паху скруціў скуру з барчыстага мя­дзьве­дзя, а за пояс заткнуў новыя лапці. А Радзіміч узяў вышываны ручнік, не­калькі жме­няў сушаных яблыкаў і гру­шак, а таксама дуду.

      Глухімі лясамі, ледзь прыкметнымі сьцежкамі дабрылі яны да шырокага га­сьцінца і вельмі зьдзівіліся, убачыўшы ся­бе; бо кожны зь іх думаў, што толькі ён адзін ёсьць на сьвеце. Вось тут яны па­знаёміліся і ў далейшую дарогу пайшлі разам.

      Доўга яны ішлі, доўга, аж нарэшце прыйшлі да нязнанага места Віфліема, а на яго прадмесьці ўбачылі шопу, з като­рай толькі што выйшлі багатыя каралі.

      Вельмі дарагія скарбы ляжалі каля жолаба, у каторым зна­ходзілася на пля­цёнцы з саломы вельмі прыгожае Дзі­цят­ка, не зьвяртаючае някай увагі на дарагія падаркі каралёў.

      Нясьмелыя нашыя падарожнікі па­дыйшлі да жолаба, нізка пакланіліся і з пасьпехам пачалі раскладаць свае скром­ныя гасьцінцы, але раптам зрабілася ім сорамна, калі ўбачылі дара­гія падаркі ка­ралёў. Аднак жа зрабілася дзіва: бо вось, Божае Дзіцятка працягнула ручку да ка­ляровага пояса, а другую да дуды і ра­дасна пачало сьмяяцца. Заўважыла гэта і Маці, прыго­жасьці якой дзівіліся пада­рожныя, і выцягваючы да іх рукі сказала:

      – Мае вы беларускія госьці (дзеля таго, што прыбылыя былі ў белым адзеньні і мелі ясныя валасы), шчыра вам дзякую за гасьцінец, які паходзіць ад шчырага сэрца і ад мазольнай рукі. Кажу вам, што не загінуць на вашай зямлі – ані лён залацісты, ані шоўкавая воўна, ані бурштыновы мядок. Ваша душа бу­дзе чыстай, як белае палаценца, жыцьцё так прыго­жым, як гэты пояс, а салодкім, як гэты мядок і вясёлым, як гэта дуда.

      Адыйшлі з радасьцяй тры падарож­нікі, бяручы з сабой на памятку па жменьцы сена, на каторым ляжала Дзіцятка.