|
№ 12 (634) за сьнежань 2018 г.
Павольная сьмерць гумару і сатыры, альбо “клічце паліцыю - гэта ня сьмешна”
 Кожнаму ўважліваму назіральніку кідаецца ў вочы перамена стаўленьня да жартаў і гумару ў заходнім грамадзтве. Мы ўсе робімся сьведкамі таго, як славутыя і багатыя людзі траплюць у грамадзкую апалу і ганьбаваньне праз свой кеплівы пост на Твітары або няўдалы жарт у Фэйсбуку. Людзі апошнім часам стараюцца выбіраць больш нэйтральныя, непалітызаваныя тэмы для жартаў. Нават сустракаючыся ў коле сяброў і калегаў, прысутныя міжволі азіраюцца наўкола, ці не сядзіць дзе асоба, што магла б хібна патрактаваць сытуацыю.
Гумар і свабода слова былі заўсёды непасрэдна прывязаныя адно да аднаго пачынаючы з сярэднявечных часоў і з крытычных выказваньняў, якія дазвалялі сабе блазны пры дварах эўрапэйскіх каралёў. З прыняцьцем Магна-Карты, што абмяжоўвала каралеўскую ўладу, і ўмацаваньнем паняцьця habeas corpus, асабістай недатыкальнасьці, чалавек на захадзе Эўропы быў збольшага гарантаваны, што ягоныя дзеньні, у тым ліку і жарт у нейкім шынку супраць асобы, што надзеленая ўладай, будуць, як мінімум, разглядацца ў судзе, а не пацягнуць за сабою хуткую расправу па загадзе разьюшанага дыгнітара – князя ці магната.
Гэтая заходняя традыцыя апынулася ў кантрасьце зь сёнешнімі тэндэнцыямі ў галіне свабоды слова ў вольным сьвеце. На працягу апошніх гадоў, і асабліва з разьвіцьём сеціва і сеціўных мэдыяў, стварылася сытуацыя, калі, дзякуючы прыкладаньню ідэалягічных догмаў паліткарэктнасьці й мультыкультуралізму, групы і паасобныя дзеячы зь лявацкімі перакананьнямі аднаасабна і свавольна ўзялі на сябе функцыі цэнзараў і мэдыйнай паліцыі.
Пачыналася гэта зь недарэчных емэйлаў, што славутасьці памылкова адсылалі ня тым асобам, для каго тыя былі прызначаныя – звычайна празь неахайнае ўжываньне каманды “Respond All”. Потым, з разьвіцьцём сацыяльных мэдыяў, паасобныя неабдуманыя, або проста нявінныя постынгі знакамітых асобаў, асабліва з шоў-бізнэсу, перапостваліся як прыклад нечульлівасьці да розных “запагрожаных” мяншыняў, або наўпрост – як “расізм” ці “нацызм”. Прыкладам – інтрнэт-кампанія супраць брытанскага прынца Гары ў нацыстоўскім Гэлаўін-строі, або маладая бэльгійская мадэлька Axelle, кар’ера якой скончылася пасьля пастаўленага ў сеціве здымку побач з застрэленай падчас паляваньня антылопай. Звычайна празь нейкі час, раней ці пазьней, асобы, якіх крытыкавалі, выступалі з прабачэньнямі. Перш гэтага было дастаткова. Затым сталі патрабаваць ахвяраваньняў на дабрачынныя фонды, якія прапаноўвалі “абражаныя” асобы. Пасьля гэтага таксама стала недастаткова для пакараньня – сталі чуцца заклікі да байкоту, да звальненьня з працы. Эфэктоўнай формаю ўплыву зрабіліся кампаніі па ціску на рэклямныя фірмы, што былі зьвязаныя з асобнымі артыстамі й спартоўцамі, а таксама перадачамі, тэлеканаламі.
Дайшла чарга і да палітыкаў. Многім мэсыджы ў інтэрнэце сталі каштаваць кар’еры, а то і – свабоды. Часам гэта было зусім слушна, як пакараньне Энтані Вайнэра, кангрэсмэна і кандыдата на мэры Нью-Ёрку, што ў брыдкі спосаб камунікаваўся зь непаўналеткай, або звальненьне мэра Дэтройту К. Кілпатрыка за “сэкстынг”-мэсыджы. Неахайныя і немаральныя дзеяньні цалкам слушна выклікаюць наступствы. Але часьцяком наступствы сталі выкліцацца проста палітычнымі ды сьветапогляднымі перакананьнямі аўтараў. І тут сапраўды робіцца не да жартаў.
Некалькі год таму падчас пад’ёму мусульманскага фундамэнталізму ды ісламскага тэрарызму, сотні людзей на Захадзе зрабіліся ахвярамі пагрозаў тэрактаў або страцілі здароўе і жыцьцё. Сярод найбольш вядомых выдкаў, зьвязаных з гумарам і свабодай слова, сталі кампанія супраць Даніі й газэты Jyllands Posten за карыкатуры на Магамэта, і тэрарыстычны напад на сатырычны часапіс Charlie Hebdo ў Парыжы. Сымптаматычна, што амэрыканскі ПЭН-клюб, які, здавалася б, мусіў стаяць на абароне свабоды слова і права на сьмех, пасьля няўцямнага нібы-асуджэньня тэрарыстаў выступіў з досыць яснай і рэзкай крытыкай часапісу Charlie Hebdo. Па леварадыкальных паняцьцях, “віктымнасьць” так званых нябелых народаў стаіць вышэй за правы і свабоды грамадзянаў вольнага сьвету.
Зусім гратэсковай робіцца сытуацыя з свабодаю слова і гумарам на ўнівэрсытэцкіх кампусах у Злучаных Штатах. Асуджаюцца кожны выступ або прэзэнтацыя, што ў любы, самы нацягнуты і фантастычны спосаб могуць быць асацыяваныя з расізмам або непавагай да сэкс- і гэндэр-мяншыняў. Наступствы, адпаведна – дэфамацыя, байкот, страта працы. Прычым усё гэта адбываецца па прыхамаці самазваных даглядчыкаў “ідэалягічнай чысьціні”, без належнага судовага разгляду, што меў бы сэнс быць падключаны ў выпадках, калі так сур’ёзна закранаецца лёс абвінавачанага чалавека. Лявацкая прафэсура выступае завадатарамі усё новых, і ўсё больш вар’яцкіх мераў кантролю за сацыяльным дыскурсам на кампусах, у масавых сродках і ў грамадзтве наагул. Самацэнзура стала штодзённым фактам інтэлектуальнага жыцьця ў Злучаных Штатах – нібы ў якой Паўночнай Карэі або Вэнэсуэле!
Не абыйшла гэтая тэндэнцыя і непасрэдных вытворцаў гумару і сатыры – артыстаў тэлебачаньня, комікаў і камэдыянтаў. Многім яшчэ на памяці звальненьне ў траўні артысткі Роўзан Бар і закрыцьцё высокарэйтынгавай перадачы “Роўзан” – за адзін твіт, што назвалі расістоўскім у адносінах да былой дарадчыцы прэзыдэнта Абамы. Левалібэральны бог “няроўна дзеліць” – жарты любога, самага нізкага кшталту пра кансэрватараў і прэзыдэнта Трампа – вітаюцца і ўхваляюцца. Жарты пра левакоў і дэмпартыю – караюцца самым жорсткім чынам. Пачынае працаваць лявацкая “машына абурэньня”, якую ўключаюць па розных патрэбных левакам нагодах – ад назвы футбольнай каманды “Вашынгтонскія чырвонаскурыя” да быццам бы непаважлівага стаўленьня да абвінаваўцы судзьдзі Кавана. Комікі, што дазваляюць сабе жарты, якія не адпавядаюць пазыцыі дэмпартыі й лявацкай ідэалёгіі, трапляюць у чорны сьпіс, іхныя праграмы адмяняюцца, выступы касуюцца, і ў выніку коміку прапануецца заняць адмысловае месца ў мэдыях, большасьць якіх падтрымліваюць лявацкую пазыцыю – праз жарты праводзіць “лінію партыі”, якую праз камэнтары, прэзэнтацыю навінаў і аналітычныя агляды праводзіць рэшта супрацоўнікаў гэтых мэдыяў. Але жарты, скіраваныя супраць Трампа, рэспубліканцаў і кансэрватараў, а таксама супраць “глыбіннай” Амэрыкі, хрысьціянства, “рэднікаў“, мармонаў, паліцаяў ды ўсіх іншых, каго левакі ўважаць часткаю “цёмнай імпэрыялістычнайкапіталістычнай змовы супраць чалавецтва” – робяцца штораз нясьмешныя, штораз больш падобныя на ўсплеск нянавісьці.
Скарыстаўшы дэструктыўную сілу камэдыі супраць традыцыйных каштоўнасьцяў і перакананьняў у грамадзтве, супраць хрысьціянскай рэлігіі й манагамнай традыцыйнай сям’і, і, атрымаўшы перамогу ў “вайне закультуру”, левакі хочуць цяпер паставіць пад свой кантроль камэдыю і гумар. І гэта зусім ня сьмешна.
Вядомы тэлевізыйны гумарыст і аўтар, “кароль камэдыі” Джэры Сайнфэльд заявіў пра скасаваньне сваіх выступаў на ўнівэрсытэцкіх кампусах. Моладзь, па ягоных словах, “ня можа слухаць выступы без таго, каб рабіцца абражанай і пакрыўджанай... Яны хочуць карыстаць фразы: “Гэта сэксізм”, “Гэта расізм”, “Гэта забабоны” – зусім не ўяўляючы пра што яны гавораць. Здольнасьць вызначыць гіпэрбалу, мэтафару, сатыру – абсалютна не прышчэпленая.”
Тое, што левакі дасягнулі на цяперашні момант – татальны кантроль сыстэмы адукацыі й блізкі да татальнага кантроль тэлевізыйных і друкаваных мэдыяў – робіць іх падобнымі да таталітарных рэжымаў мінулага, і, магчыма, што для здабыцьця абсалютнага кантролю над грамадзтвам ім і не спатрэбіцца захоп, скажам, Пэнтагону або ЦРУ – бо і там сёньня ўжо сядзяць, як ведаем, гадаванцы лявацкай сыстэмы адукацыі з прамытымі мазгамі. Але захоп камэдыі й гумару будзе значна складанейшы, калі мажлівы наагул – бо гумар і таталітарызм абсалютова несумяшчальныя.
Віталь ЗАЙКА
|
|
