Вайна супраць помнікаў - цывілізацыйны выклік Амэрыцы

      Нядаўнія падзеі, зьвязаныя са сьмерцю падчас затрыманьня паліцыяй крымінальніка-рэцы­дывіста і, паўстаўшы пасьля гэтага, па­громны фэстываль з падпаламі й раба­ваньнямі нагадвае папярэднія ўзоры, калі былі апублікаваныя кадры зьбіцьця паліцый крымінальніка Родні Кінга ў Лёс-Анджэлесе, забойства ў выніку са­маабароны кандыдата ў крымінальнікі (так ён пісаў на сваім Фэйсбуку) Трэй­вана Мартына ў Флёрыдзе, крыміналь­ніка Майкла Браўна ў Мізуры, рэцы­дывістаў Фрэды Грэя ў Мэрылэньдзе й Эрыка Гарнэра ў Нью-Ёрку (Статэн-Айлэнд). Відавочна, што гэтым разам ёсьць істотнае адрозьненьне – пэўныя сілы спадзяваліся на чарговы выхад відэа з “паліцай-брутальнасьцю” і былі добра падрыхтаваныя да пагромнага фэстыва­лю, які пераўзыйшоў усе папрэднія.

      Асноўнаю тэзаю нябачных рэжысэ­раў-падбухторшчыкаў стала пераслын­ная “паліцай-брутальнасьць” ды “сы­стэмны расізм” у Амэрыцы. Безумоўна, гэта вельмі хітрая знаходка радыкалаў, бо пакуль будуць чорныя злачынцы, і пакуль ня зьнікне паліцыя, мы раз-пораз будзем рабіцца сьведкамі зафільмаваных сцэнаў, калі крымінальнікі аказваюць супраціў паліцыі, а паліцыя ўжывае ня дужа фотагенічныя мэтады, каб падпа­радкаваць падазраваных у злачынстве. Ніхто, канешне, не парупіўся глянуць статыстыку, колькі ж белых крыміналь­нікаў гіне штогод ад рук паліцыі пры затрыманьні. Іх, дарэчы, значна болей, чым афраамэрыкнацаў. Але справа су­праць паліцыі ўжо гатовая! Яшчэ да сьледства і да суду тысячы, а хіба міль­ёны “экспэртаў-крыміналістаў” на кана­пах перад тэлевізарамі ўжо вынесьлі свой вырок.

      Немалую адказнасьць за распаль­ваньне настрояў супраць паліцыі ды падаграваньня фальшывай тэорыі “сы­стэмнага расізму” нясуць масавыя срод­кі, што заміж заклікаў да стрыманасьці й хаця б выхаду афіцыйных дэталяў сьледзтва стала паўтараць лявацкую анархіскую хлусьню пра ЗША. Што такое “паліцай-брутальнасьць”, як мож­на затрымліваць 250-фунтовых накача­ных крымінальнікаў без ужываньня сілы, і што такое “сыстэмны расізм” – ня можа з пэўнасьцю сказаць ніхто. І вось таму пасьля пагромаў і рабаваньняў, што засталіся без законнага пакараньня, і якія былі сарамліва ахрышчаныя “пра­тэстамі”, пачынаецца новая фаза. Ізноў жа, бандыты спадзяюцца на беспакара­насьць. Але цяпер няпэўнасьць перано­сіцца ў сфэру штодзённай практыкі. Анархісты захопліваюць часткі Сіэтлу, як было па ўсёй Амэрыцы ў 2011 годзе – мэр фактычна салідарызуецца зь імі. Калі прэзыдэнт Трамп вымусіў сілаю ра­загнаць гвалтоўны натоўп каля Белага Дому, што дарэчы апаганілі графіцямі помнік нацыянальнаму герою ЗША Касьцюшку, падняўся вэрхал, што па­крыўдзілі “мірных бяскрыўдных пратэс­тантаў.“ Ніхто ня ведае, што рабіць, і як рабіць. Баязьлівасьць і крывадушнасьць прыносяць свае вынікі – бандыты не баяцца, усе баяцца іх.

      І тут увага пагромшчыкаў пералучы­лася на помнікі. Баязьлівыя мэры й гу­бэрнатары, што безудзельна глядзелі на тое, як паляць і рабуюцца іхныя гарады, цяпер гэтак жа інгаруюць руйнаваньне помнікаў, сымболяў амэрыканскай гіс­торыі. Без абмеркаваньня, без закону, па-бандыцку зносяцца помнікі, што сотні гадоў стаялі на амэрыканскай зямлі й ад­люстроўвалі складаную і слаўную гісто­рыю краіны. Пачалося з помнікаў дзея­чам Канфэдэрацыі, і многія лібэралы кі­нуліся апраўдваць такія дзеяньні, маў­ляў, слушна, так і трэба. Але неўзабаве ў ліку апаганеных і абрынутых помнікаў апынуліся Калюмб, айцы-заснавальнікі Амэрыкі Джордж Вашынгтон і Томас Джэфэрсан, аўтар словаў нацыянальнага гімну Фрэнсыс Скот Кій, генэрал-пе­раможца Канфэдэрацыі Ўлісус Грант. Вандалы спрабавалі зваліць помнікі Пу­ласкаму й Эндру Джэксану. Амэрыканскі Музэй Натуральнай Гісторыі зьбіраецца прыбраць помнік Тэадору Рузвэльту. Атрымліваеца, што ўся гісторыя Амэ­рыкі знайшлася пад шквальнай атакай анархічных лявацкіх сілаў, і яна была падтрыманая праз згоду або бязьдзей­насьць дэмакратычных, але часьцяком і рэспубліканскіх, мэра і губэрнатараў. Пляжаньне й рабаваньне помнікаў праз сучасных барбараў і вандалаў падтрым­ліваецца пост-фактум празь бюракра­тычнае замацаваньне зробленага баязь­лівымі й маладушнымі мясцовымі ўлада­мі. Выглядае, што кожны помнік, кожны заслужоны дзеяч заходняй цывілізацыі, які сёньня яшчэ стаіць, заўтра можа быць абрынуты – бо знойдуцца нейкія хібы ці нейкая неадпа­веднасьць лявац­кай догме. Тое, што перад нашымі вачы­ма адбываецца незаконны, супярэчны лёгіцы й глузду пэрформанс, яшчэ доўга застанецца ганьбаю Амэрыкі, цёмнымі днямі ў ейнай гісторыі.

      Характэрна, што банды вандалаў і марадзёраў складае пераважна белая моладзь з заможных сем’яў, у якіх му­сіла б хапіць адукаванасьці й аналі­тычных здольнасьцяў, каб спыніцца і прааналізаваць тое, што твораць іхныя рукі. Але найбольшая віна ляжыць на сыстэме адукацыі ЗША, прадстаўнікі якой год за годам убівалі ў галовы дзя­цей і моладзі пагарду да свае зямлі, да яе сымболяў, да яе гісторыі. Седзячыя ў вежах слановае косьці нэалібэральныя “валадары думаў” кіруюць ідэаямі, што пасьля ўвасабляюцца ў пагромы й ра­бункі, вандалізм і гвалт, у страту жыць­цяў людзей. Чым хутчэй краіна зможа спыніць вайну супраць помнікаў, су­праць гісторыі, супраць цывілізацыі – тым рэальней надзея на тое, што Амэ­рыка пераадолее гэты створаны лайда­куючымі без заняткаў маладзёнамі ды дэстабілізуючымі сіламі крызіс, фактыч­на – цывілізацыйны выклік. Але ці ня пройдзеная ўжо кропка незвароту, калі ў амэрыканскай гісторыі для новых па­каленьняў яе грамадзянаў, як выглядае, не засталося нічога сьвятога, нічога, вартага павагі.

Віталь ЗАЙКА