Сустрэчы Беларусаў Паўночнай Амэрыкі ёсьць адною з праяваў палітычнай дзейнасьці беларускай дыяспары. Традыцыя правядзеньня сустрэчаў прадстаўнікоў беларускай грамады ЗША і Канады бярэ пачатак ад 1952 году, калі амэрыканскія й канадыйскія беларусы сабраліся ў ліпені месяцы (4-6 ліпеня 1952 г.) на сяброўскай сустрэчы каля Ніягарскага вадаспаду, дзеля таго, каб абмеркаваць і ўзгодніць свае пляны, згадаць мінулую дзейнасьць і адзначыць значныя юбілеі й гадавіны важных падзеяў, што зьвязаныя зь Беларусьсю і беларусамі. Стала традыцыяй праводзіць сустрэчы штодва гады, на ўікэнд перад Днём Працы, які выпадае на першы панядзелак верасьня. Кожная сустрэча стала мець свой палітычны або культурна-гістарычны дэвіз або тэму. Пасьля здабыцьця незалежнасьці на Сустрэчы рэгулярна запрашаліся культурніцкія й палітычныя дзеячы зь Беларусі. Арганізатарамі Сустрэчаў зьяўляюцца Беларуска-Амэрыканскае Задзіночаньне (БАЗА) і Згуртаваньне Беларусаў Канады (ЗБК).
Сёлета Сустрэча прайшла 3-4 верасьня ў Беларускім Цэнтры ў Саўт-Рыверы (Нью-Джэрзі) з удзелам беларускіх ініцыятываў, арганізацыяў і суполак ЗША і Канады. Яна сабрала беларусаў ад Флёрыды да Таронта, якія прыехалі, каб пабачыць сяброў і пазнаёміцца з новымі актывістамі, абмяняцца думкамі й ідэямі.
Адкрыў Сустрэчу сямейны гурт Kozak Family Ethno Trio у складзе Валянціны Пархоменкі, Алеся Казака і Вольгі Казак-Анлар, выканаўшы гімн ЗША і духовы гімн Беларусі “Магутны Божа”.
На працягу абодвух дзён Сустрэчы яе вядоўцамі былі сп. Міхась Чаропка і сп-ня Натальля Федарэнка (прадстаўнікі БАЗА), якія прывіталі прысутных, пажадалі плённай імпрэзы і нагадалі, што падобныя Сустрэчы традыцыйна ладзяцца раз на два гады, але ў выніку пандэміі каронавірусу сустрэча ў 2020 годзе не праводзілася, а папярэдняя, 33-я, адбылася ў 2018 годзе ў Брукліне, Нью-Ёрк.
Нажаль, некаторыя з запрошаных на імпрэзу гасьцей не змаглі на ёй асабіста прысутнічаць, і даслалі свае звароты. Удзельнікі й госьці прагледзелі відэазварот-прывітаньне ад старшыні Рады Беларускай Народнай Рэспублікі сп-ні Івонкі Сурвіла, у якім яна нагадала, што Сустрэчы пачалі ладзіцца беларусамі Паўночнай Амэрыкі, каб выказаць сваю падтрымку паняволенай Бацькаўшчыне і пацьвердзіць вернасьць ідэалам 25 Сакавіка. Яна таксама падкрэсьліла неабходнасьць прыцягваць маладую хвалю эміграцыі да стваральнай дзейнасьці на беларускай ніве і нагадала пра небясьпеку расейскай агрэсіі, якая ўвесь застаецца актуальнай для Беларусі.
Затым прысутных праз свой аўдыёзварот прывітаў Сташыня Беларускага Народнага Фронту і Партыі КХП-БНФ, кіраўнік руху “Вольная Беларусь” сп. Зянон Пазьняк. Ён распавёў пра бягучы момант, пра ўнутраную і зьнешнюю акупацыю Беларусі, пра дзейнасьць акупацыйных карных ворганаў. Ён нагадаў лёзунг змаганьня – “Беларусь перад усім” і падкрэсьліў неабходнасьць стварэньня суполак нацянальна-вызвольнага руху.
Было зачытанае прывітаньне кіраўніцы Супольнасьці Беларусаў Сьвету (СБС) “Бацькаўшчына” Алены Макоўскай і старшыні Рады СБС “Бацькаўшчына” Ніны Шыдлоўскай. Яны прывіталі ўдзельнікаў Сустрэчы і пажадалі ім плённай працы, а таксама выказалі спадзеў адносна аднаўленьня супрацоўніцтва, якое заўсёды было паміж “Бацькаўшчынай” і беларускімі арганізацыямі замежжа.
Да прысутных зьвярнулася сп-ня Алена Лявончанка, старшыня ЗБК, якая ў сваёй прамове нагадала, што гэтая Сустрэча – юбілейная: “Першая Сустрэча Беларусаў Паўночнай Амэрыкі адбылася ля Ніагарскага вадаспаду на канадыйскім баку дзякуючы намаганьням Вінцэнта Жук-Грышкевіча, аднаго са старшыняў БНР. Вельмі цешыць, што гэтая традыцыя ўжо працягваецца 70 год. І самая галоўная каштоўнасьць людзей, якія сабраліся тут – гэта неабыякавасьць да Беларусі. Бо павага і любоў да Беларусі застаецца на ўсё жыцьцё! І нам усім патрэбная перамога”.
Затым выступіў сп. Юрась Беленькі, прадстаўнік беларусаў Мінэсоты, колішні дэпутат Вярхоўнага Савету XII скліканьня, таго парлямэнту, які абвесьціў Незалежнасьць Беларусі. Ён нагадаў прысутным, што менавіта беларуская грамада на чужыне ў свой час захавала нашыя нацыянальныя сымболі – Бел-чырвона-белы сьцяг і герб “Пагоня”, што адрадзіліся ў час, калі ў 1991 годзе Беларусь здабыла незалежнасьць. Сп. Беленькі таксама распавёў аб значнай ролі дыяспары ў захаваньні і аднаўленьні самасьведамасьці беларусаў. “У 1991 годзе мне быў 31 год. Бальшыня апазыцыі Беларускага Народнага Фронту тады былі маладыя. Але мы ўжо былі ўзбагачаныя прыкладам трыманьня сымбаляў нацыянальнага Адраджэньня. Бальшыня тагачаснага Вярхоўнага Савету ня ведала пра БНР, Вялікае Княства Літоўскае… Людзі на гэтым баку акіяну зрабілі важную рэч, каб адрадзілася незалежная Беларусь. Сёньня тыя хто тут, таксама павінны змагацца за Беларусь”.
Затым прамаўлялі прадстаўнікі маладой дыяспары, сярод іх сябры Асацыяцыі Беларусаў Амэрыкі (АБА): Жана Чарняўская (Belarus Freedom Forum, Суполка Беларусаў Чыкага), Яўген Сокалаў (Беларусы Бостану і Новай Англіі), Піліп Гаўрышаў (стваральнік INeedHelpBY, Флёрыда), Сяржук Шаліга і Глеб Івашкевіч (Belarus Freedom, Філядэльфія), старшыня АБА Надзея Нортан і Наста Хадкевіч (Беларусы Сан-Францыска і Бэй Эрыі) ды іншыя.
У сваім выступе старшыня АБА сп-ня Надзея Нортан сказала: “Дзякую ўсім беларускам Амэрыкі, якія далучаюцца да беларускага руху. Гэтага б не было без БАЗА і ЗБК. Нават свой Статут мы пісалі на аснове й з дазволу БАЗА. Для нас важна пераемнасьць, сувязь генэрацый. Жыве Беларусь!”
Сакратар галоўнай Управы БАЗА Міхал Чаропка ў сваёй прамове-справаздачы коратка распавёў пра дзейнасьць БАЗА ў Амэрыцы, пэтыцыі ў ААН, распрацоўку разнастайных дакумэнтаў. Таксама ён закрануў тэму новага сайту і новага фармату газэты “Беларус”.
Вядоўца Натальля Федарэнка згадала пра Каардынацыйны Цэнтр дапамогі беларускім ваярам ва Ўкраіне, які быў утвораны пры катэдральным саборы Сьв. Кірылы Тураўскага ў Брукліне, і ягоную інтэнсіўную дзейнасьць.
Каардынатар Цэнтру Андрусь Дундукоў прапанаваў хвілінай маўчаньня ўшанаваць памяць 13 загінулых ва Ўкраіне беларускіх ваяроў. Таксама Андрусь распавёў пра маштабы дапамогі беларускім дабраахвотнікам, супрацу з эміграцыйнымі суполкамі, фінансавыя зборы і закуп абсталяваньня, лагістычныя ланцугі. Каардынатар выказаў падзяку паліцыі Нью-Ёрку за дапамогу ў набыцьці мэдсродкаў.
Выступілі таксама Алесь Кот (ЗБК, сябра Рады БНР), Павал Куцавол (Human Rights Foundation), Зьміцер Левіт (вэтэран амэрыканскага войска). Гэта былі далёка ня ўсе выступы, бо кожны жадаючы мог узяць слова.
Таксама ў сустрэчы ўзяў удзел старшыня Вашынгтонскага аддзелу БАЗА Яўген Барысевіч.
Першы дзень імпрэзы быў адзначаны цудоўным канцэртам, у якім бралі ўдзел ужо ўзгаданы Kozak Family Ethno Trio, а таксама Зісл Сляповіч (клезьмер-кларнэтыст, саксафаніст, сьпявак на ідыш, кампазытар), Надзя Чэчэт (сьпявачка) і Яўген Магаліф (вядомы беларускі кампазытар). Пад сьпевы музыкаў можна было і пасумаваць аб беларускай долі і весела патанчыць у карагодзе, чым скарысталіся прысутныя.
Кульмінацыяй канцэртнай часткі быў пэрформанс “Чараўніца”, у якім 9 прыгажунь дэманстравалi сучасныя беларускiя сукенкi, танцавалі і вадзілі карагоды паміж гасьцей. Аўтар праекту Юлія Калбыка прыехала адмыслова з Чыкага. Мадэлi – прыгажунi зь Нью-Джэрзi ды Фiлядэльфii.
Другі дзень Сустрэчы пачаўся з набажэнства ў царкве Сьв. Жыровіцкае Іконы Божае Маці ў Гайленд-Парку і царкве Сьв. Эўфрасіньні Полацкай ў Саўт-Рыверы. Яны былі прымеркаваныя да 100-годзьдзя Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы. У Гайленд-Парку служэньне прайшло пад кіраўніцтвам галавы БАПЦ архіяпіскапа Сьвятаслава.
А 2-й гадзіне папаўдні пачалася дыскусія за круглым сталом “Новыя мэты і задачы беларускай дыяспары Паўночнай Амэрыкі ва ўмовах акупацыі Беларусі й вайны ва Ўкраіне”. На ім былі прынятыя агульныя рашэньні й дакумэнты, якія будуць накіраваныя да кіраўніцтва ЗША, Канады і ААН.
На Сустрэчы беларусы прадавалі кнігі, сувэніры, цішоткі, заробленыя кошты зь якіх пайдуць на падтрымку беларускіх дабраахвотнікаў ва Ўкраіне.
Віталь ЗАЙКА
