№ 4 (698) за красавік 2024 г.
Традыцыйнае сьвяткаваньне Гуканьня Вясны
У суботу, 16 сакавіка, у Осынінгу на беразе ракі Гудзон прайшоў старажытны абрад Гуканьня Вясны, ладжаны беларусамі Нью-Ёрку і ваколіцаў. Ужо шэраг гадоў імпрэза праводзіцца на базе лодачнага клюбу Осынінгу ў маляўнічых мясьцінах, дзе рака Гудзон разьліваецца хіба найшырэй. На імпрэзу, як звычайна, зьехаліся людзі, хто цікавяцца беларускай культурай, традыцыямі, і хто проста хацелі правесьці час сярод сваіх землякоў. Надвор’е выдалася добрае, цёплае і сонечнае. На мачце каля месца правядзеньня імпрэзы луналі нацыянальны беларускі й амэрыканскі сьцягі.
Напачатку ўдзельнікі імпрэзы сабраліся ў памешканьні на другім паверсе лодачнага клюбу і падмацаваліся смачнымі стравамі, мачанкай, што падрыхтавалі спадарства Лена і Пётр Рыжыя. Тут жа былі раскладзеныя беларускія кнігі, у тым ліку шмат кнігаў для дзяцей, што прывезла кіраўніца сеціўнай кнігарні “Літарка” сп-ня Натальля К., а побач за сталамі для дзяцей была арганізаваная майстэрня па выцінанцы, гульнях і маляваньні. Людзі мелі нагоду пагутарыць зь сябрамі й знаёмымі, а таксама навязаць новыя знаёмствы. З тэрасы клюбу адкрываецца выдатны краявід, зь відам на раку ў промнях сонца і велізарны блакітны абсяг неба.
Затым удзельнікі сьвяткаваньня выйшлі на бераг Гудзону, і там пачалося традыцыйнае сьвяткаваньне Гуканьня Вясны, якое вялі сп-ні Лена Рыжая, Валянціна Якімовіч і Ганна Шарко. Напачатку сп-ня Лена Рыжая распавяла пра мэту і структуру абраду, для чаго нашыя продкі выходзілі гукаць Вясну, і як трэба ўдзельнічаць у ім. Так як і кожны іншы традыцыйны абрад, Гуканьне Вясны ўяўляе сабою драматычнае прадстаўленьне міталягічных падзеяў, якія мусяць паўплываць на будучую хаду падзеяў рэальных. Сёлета на імпрэзе было шмат дзяцей, і гэта дадавала энэргіі й настрою.
Падчас Гуканьня Вясны ўдзельнікі, узяўшыся за рукі, водзяць карагоды, пачынаюць заклікаць Вясну, сьпяваючы: “Вясна, хадзі да двору! Нясі ключ з сабою, Зіму замыкаці, Вясну адмыкаці!” Але Зіма адразу не здаецца, і ўсім трэба дапамагчы Вясьне перабораць і перамагчы Зіму. Чуліся сьпевы: “Вясна красна на ўвесь сьвет”, “Вол бушуе – вясну чуе”, “Пасеялі дзеўкі лён”, “Жавароначкі, прыляціце, вясну красную прынясіце!” Стоючы ўнутры карагоду, арганізатаркі сьвята запявалі традыцыйныя сьпевы, і грамада гучна іх падхоплівала, і вельмі добра дапамагаў падцягваць сьпевы й вадзіць карагоды сп. Сяржук Сай.
Удзельнікі заклікалі птушак хучэй прылятаць й прынесьці ўсім людзям цяпло і сонца на сваіх крылах. Пасярод карагоду паставілі ляльку, выяву ведзьмы Марэны, як сымболь зімы, холаду ды зла, каб ізаляваць яе і прагнаць, і каб разам зь ёю сыйшлі ўсе нашыя праблемы ды хутчэй запанавала вясна ды цёплыя дні. Сёлета Марэна выйшла надзіва прыгожая, і было крышку шкада, што яна сымболь цёмных ды халодных сілаў. Гукальнікі клікалі Вясну прыйсьці і прынесьці з сабою “цёплыя дзянёчкі, частыя дажджочкі, зялёную травіцу”. У канцы выгукаў у сьпевах паўтараўся прыпеў перагукваньня: “Гу-у-у-у!”. Гукальнікі, што йшлі карагодам па сонцы, уздымалі рукі, узносячы іх у звароце да Бога, Сонца і Сусьвету. Адсюль, напэўна, гэтае сьвята і атрымала назву – Гуканьне Вясны.
Затым на полі, дзе адбывалася імпрэза, былі расстаўленыя стылізаваныя выявы птушак, як заклік да іх прынесьці дoўгачаканую вясну на сваіх крылах. Загукальныя песьні й карагоды зьмяняліся вясёлымі гульнямі з жартамі ды пацалункамі, што асабліва падабалася моладзі. Хлопцы й дзеўкі таксама хадзілі “сьценка на сьценку” ў традыцыйным ігрышчы, гулялі ў “цяцерку і ручаёк”. Яшчэ дадаліся новыя гульні, як дужаньне зь мядзьведзем, якое зьвязана са сьвятам Камаедзіца, што адзначаецца таксама ў сакавіку, і зьвязанае з сустрэчай Вясны. Яго адзначаюць напярэдадні праваслаўнага Дабравешчаньня, і яно захоўвае паганскія элемэнты татэмнага ўшаноўваньня мядзьведзя (“кама”). Напрыканцы гайдалі вялікі ручнік зь печанымі “птушачкамі”, і было спаборніцтва, зьбіраньне раскіданых трэсак – для хлопцаў, і зьбіраньне раскіданых бульбінак – для дзяўчатаў. Хто зь іх назьбірае найбольш, і ў цотнай колькасьці, тады тая асаба першай выйдзе сёлета замуж, або, адпаведна, ажэніцца.
У канцы сьвяткаваньня прысутныя сабраліся зрабіць агульны фатаздымак на беразе ракі. Пасьля гэтага працяг імпрэзы адбываўся ўжо ва ўтульнай залі лодачнага клюбу, дзе ўдзельнікі працягвалі сілкавацца смачнымі стравамі і калегавацца. Была мажлівасьць таксама заняцца пляценьнем паясоў і патаньчыць. Перад прысутнымі выступілі дзьве маладзенькія дзяўчынкі-музыкі, што зайгралі на цымбалах “Купалінку” ды іншыя беларускія народныя мэлёдыі.
Як заўсёды, хочацца спадзявацца, што імпрэза Гуканьня Вясны будзе мець чаканыя добрыя наступствы, і што сілы зімы, цемры, ды кожная іншая навала будуць пераможаныя. І што ў нашай краіне Беларусі сілы сьвятла здабудуць перамогу над сіламі цемры й пакутаў, і нашая Бацькаўшчына перастане быць паняволенай цёмнымі антынацыянальнымі сіламі, вызваліцца і зрабіцца сапраўды вольнай, сапраўды незалежнай і сапраўды беларускай краінай.
Гуканьне Вясны сабрала сёлета шмат удзельнікаў, што прыехалі з розных штатаў. Усьцешна, што шмат хто прывёз з сабою сваіх малых дзяцей.
Асаблівая падзяка ў падрыхтоўцы і правядзеньні сёлетняй імпрэзы належыцца сп-ву Алене і Пятру Рыжым, сп-ням Ганьне Шарко, Валянціне Якімовіч, сп-рам Сяржуку Саю і Аляксандру Мазгавому.
Віталь ЗАЙКА
